Analog periyot boyunca çerçeve oranlarının 1.15:1, 2.76:1 üzere yatay ölçekte düzenlendiğini belirten uzmanlar, 1970’li yıllara gerçek sinema için çekilen sinemaların televizyonda gösteriminde sorun yaşanmaması ismine 4:3 boyutundaki ekran oranının kabul gördüğünü tabir ediyor. Doç. Dr. Cem Meblağ, akıllı telefonlardaki dizaynın dikey görüntü çekiminin ön plana çıkmasına neden olduğunu vurgularken amatör çekimlerde öne çıkan dikey formata karşılık ana akım sinemanın bu çekim ölçeklerine şimdi uzaklıklı yaklaştığına dikkat çekiyor.
Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi Görsel Bağlantı Tasarımı Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Cem Fiyat, yeni medya teknolojileri ile birlikte hayatımıza giren dikey ölçekte görüntü çekimlerinin kullanım alanları hakkında değerlendirmelerde bulundu.
Çerçeve oranları yatay ölçekte düzenleniyordu
Yeni medya teknolojilerinin yalnızca yeni bir görme rejimini değil tıpkı vakitte Rönesans’tan bu yana gelen perspektif algısındaki yeni bir kırılmaya da işaret ettiğine dikkat çeken Doç. Dr. Cem Fiyat, “20’nci yüzyılın başında klasik kitle bağlantı araçlarından biri olan sinemaya bakıldığında işit-görsel bir sanat kolu olarak, biçimsel kodlar ve içerik düzleminde kendinden evvelki sanat kollarından bilhassa tiyatronun kodlarını kullandığı ve bunları tekrar yorumladığı görülüyor. Analog sinema, ışığa hassas selüloit bir şerit üzerinde sabitlenen ve sergilenen bir sinemadır. Biçimsel kod olarak yatay formatta sinemaların çekilmesinde her iki gözün pozisyonundan kaynaklı görüş biçimi, teknik ve ekonomik sebepler, batı sahne sanatlarında sahne ve oturma sisteminin yarattığı alışkanlıklar ve kıssa anlatımında yatay kompozisyonların kolaylık sağlayacağı niyeti hakimdir. Bundan ötürü analog periyot boyunca çerçeve oranları 1.15:1, 2.76:1 üzere yatay ölçekte düzenleniyordu.” dedi.
4:3 ekran oranı kabul gördü
Sinemada yatay çerçevenin benimsenme nedenlerine bakıldığında sosyo-kültürel ve ekonomik nedenler üzerinden insanın görme duyusunun nasıl inşa edildiğinin yakından görülebildiğini tabir eden Doç. Dr. Cem Fiyat, “1950’li yıllara gelindiğinde televizyonun görme rejimine tesiri ortaya çıktı. Ulusal Televizyon Standartları Komitesi (NTSC) televizyon monitörlerinin yükseklik ve genişliğini standartlaştırırken 4:3’ü temel aldı. Televizyon ve sinema sanayisi ortasındaki ekonomik bağlar göz önüne alındığında 1970’li yıllara gerçek sinema için çekilen sinemaların televizyonda gösteriminde sorun yaşanmaması ismine 4:3 boyutundaki ekran oranı genel kabul gördü. Gözün fizyolojik yapısını, insanın yatay düzlemde dikeye oranla daha geniş bir görme alanına sahip olmasını temel alan 16:9 formatı panoramik bir imaj sunuyor.” diye konuştu.
Sinemada dikey çekim ölçeklerine uzaklıklı yaklaşılıyor
Doç. Dr. Cem Fiyat, ‘Görsel gereçlerin çerçeve oranlarının üretim ve dağıtım kademelerindeki son kırılma noktası akıllı telefonlarla gerçekleşti’ dedi ve kelamlarını şöyle tamamladı:
“Akıllı telefonların dikey tutulacak formda tasarlanması, dikey görüntü çekiminin ön plana çıkmasına neden oldu. Son yıllarda amatör görüntü üretim ve tüketiminin daha çok taşınabilir aygıtlar üzerinden yapıldığı göz önüne alındığında teknik aygıtın özellikleri bu bağlamda işit-görsel materyalin biçimsel özelliklerine tesir etmiştir denilebilir. Amatör çekimlerde öne çıkan dikey formata karşılık ana akım sinemanın bu çekim ölçeklerine şimdi uzaklıklı yaklaştığını söylemek mümkün. Deneysel olarak ortaya çıkan dikey sinema bir kenara bırakılırsa bu formatta hareketli manzara üretimi hala toplumsal medya platformlarında, kısa amatör görüntü çekimlerinde kullanılıyor. Günümüzde dijital bir kültürel alanın içerisinde yaşarken yeni medya araçlarının görme edimini yeni biçimsel kodlar üzerinden inşa ettiği görülüyor. Üretilen bu yeni görsel estetik alan, geçmişin biçimsel anlatı kodlarının yapı-bozumuna uğratıldığı bir etap olduğu kadar tarihî olarak teknik araçlar ve beşerler ortasında kurulan yeni bir ilgi formunu da niteliyor.”
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
